Ja of Nee?

Daar sta je dan. Wat ga je zeggen? Je krijgt het warm en je voelt de spanning al in je lijf. Je hebt er zooo geen zin in; geen ruimte voor. Maar wat ga je antwoorden. Pffff, dat heb jij weer.

Ga je ja zeggen? Zoals meestal? Omdat je je verplicht voelt; omdat je de ander niet wilt teleurstellen? Of ben je bang voor de reactie van de ander omdat je je daarna schuldig voelt? Wil je de ander graag helpen? Al voel je aan de spanning in je lichaam dat het teveel is? Kun je gauw een smoes verzinnen? Dan kun je er in ieder geval onderuit.

Of zeg je: “Nee, dat gaat nu niet. Nee, ik kan niet! Nee, ik kom niet. Nee, daar heb ik geen tijd voor. Want dat wil je zo graag zeggen. Dat is hoe het is en voelt. Je hebt er geen tijd voor of zin in. Dat is wat het is. “Maar ga je het ook zeggen?

Hoe komt het toch? Dat nee zeggen vaak zo moeilijk is?

Dat heeft alles te maken met jouw empathisch vermogen, overtuigingen en gedachten.

Vaak is het persoonsafhankelijk; maakt het uit of het op het werk is of in de privésfeer. Lukt het bij de één beter dan bij de ander en kan het ook nog situatieafhankelijk zijn. Maar hoe je het ook wendt of keert. Nee zeggen is voor veel vrouwen nogal een issue.

Empathisch vermogen

Jouw empathisch vermogen stelt je in staat om signalen van je lichaam te herkennen en daarop te anticiperen. Vanaf babyzijn wordt dit geregeld door je zwezerik. Deze zorgt ervoor dat stoffen, bacteriën etc. in je lichaam die er niet horen worden geweerd of bestreden. Hieruit ontwikkelt zich het empathisch vermogen. Je kunt je daardoor inleven in hetgeen een ander overkomt en hoe de ander zich voelt.

Empathisch vermogen is meeleven met de ander, zonder dat het jou overkomt. Dit is bijvoorbeeld de reden waarom mensen, die een overledene nauwelijks kennen bij een begrafenis mee huilen met de naaste familie. Je kunt daar door een ander troosten en geduld opbrengen voor een ander.

Daar kun je echter in doorslaan waardoor je zo diep gaat in je empathie dat je de gevoelens van de ander overneemt of steeds gehoor geeft aan de wensen van de ander.  Dat je aan je eigen gevoel voorbij gaat doordat je de ander tegemoet komt en steunt ten koste van jezelf.  Wanneer je dit veelvuldig doet en je er niet bewust van bent ga je teveel over je eigen grens heen.  Dat voelt niet goed en ís ook niet goed voor je. Je krijgt dan het gevoel dat je wordt geleefd en in wezen is dat ook zo. Je leeft je leven zoals de ander dat wil. Empathisch vermogen is dus op zich heel mooi en een talent. Iets om trots op te zijn. En het wordt vaak een valkuil zéker wanneer jouw overtuigingen hierbij een rol gaan spelen.

Overtuigingen

Zodra je geboren wordt, gebeurt er van alles om je heen. Papa en mama praten en lachten tegen je. Ze juichen als je je eerste woordjes zegt en je eerste stapjes zet. Ze worden boos als je je bed uitkomt of wegrent.  Als je iets niet wilt en NEE zegt, wordt dat genegeerd omdat je ouders of je leerkracht het wel willen. Als je volhoudt krijg je straf. De meneer in de winkel vindt je brutaal als je steeds om worst vraagt, terwijl mama je heeft geleerd dat vragen netjes is.  ‘Ik wil’ zeggen mag daarentegen niet.  Als kind valt het niet mee om de wereld om je heen te begrijpen. Om dat te kunnen bedenk je verklaringen voor wat er gebeurt, voor wat je ziet, ervaart en hoort.  Zo ontstaan jouw overtuigingen.

Veel voorkomende overtuigingen die een rol spelen bij ‘wel of geen nee kunnen zeggen zijn:

• ik mag een ander niet tot last zijn
• ik wil aardig gevonden worden
• ik mag een ander niet teleurstellen
• ik ben verantwoordelijk voor het geluk van de ander
• ik ben het niet waard om voor mezelf te kiezen
• de ander is belangrijker dan ik.

Het is logisch dat je deze hebt bedacht omdat ze je vroeger hielpen. Dat wil echter niet zeggen dat ze waar zijn en zéker niet dat ze je leven bepalen. Overtuigingen kunnen je dus heel erg in de weg zitten en voorkomen dat je doet wat je wilt en wat goed voor je is. Nee zeggen onder andere!

Wat gebeurt er?

Stel je voor: Jouw schoonmoeder wil een weekendje komen, net in een weekend dat je eindelijk een keer geen afspraken hebt staan en jij en je partner tijd voor elkaar hebben. Je weet dat je schoonmoeder graag komt en je weet ook dat ze beslag op jullie gaat leggen.  Zodra ze de vraag gesteld heeft gaan er allerlei processen in werking:

• Je empathisch vermogen speelt op…Ze vindt het zo fijn, ik gun het haar, ze geniet er altijd zo van….
• Je lichaam reageert met spanning in je nek, hoofd en een onrustig gevoel in je buik/maag. Je wilt immers graag een weekend samen met je partner hebben.
• Je gedachten gaan op de loop en vullen in: Ze is vast teleurgesteld als ik nee zeg. Ze gaat vast in de slachtofferrol. Ze wordt vast boos als ik nee zeg.
• Onbewust komen je overtuigingen naar boven: ik mag haar niet teleurstellen, ik moet klaarstaan voor de ander, straks vindt ze me een bitch…

En zo ontstaat een innerlijk conflict.  Logisch dat nee zeggen heel lastig wordt.

Wat zijn de consequenties als je geen nee durft te zeggen?

– je verliest de grip op je leven.

– je raakt overbelast of oververmoeid

– je wordt prikkelbaar

– je krijgt een verstoorde relatie met de personen die jou dit ‘aandoen’

– je geniet minder

– je eigen dingen en tijd voor jezelf schiet er bij in

Wat kun doen om nee te gaan zeggen?

De eerste stap is bewustwording. Ga op zoek naar de overtuigingen die jou niets meer opleveren en belemmeren. Schrijf deze allemaal op en ga eens na of ze waar zijn. Of ze kloppen en of ze je helpen te doen wat je wilt. Daag je gedachten eens uit!  Klopt het bijvoorbeeld dat jij verantwoordelijk bent voor het geluk van de ander? Wanneer dit niet het geval is, bedenk dan voor al die overtuigingen andere zinnen/gedachten die jou wel helpen.  Schrijf deze ook op.

Ga ook eens turven hoe vaak jouw empathisch vermogen je valkuil is. Wanneer ga je invullen voor de ander?  En klopt dat wel. Jij denkt dat je schoonmoeder boos zal worden. Maar is dat ook zo?  Waar baseer je dat op?  Ervaringen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst.

Deze eerste stap vergt tijd en oefening. Overtuigingen die je zolang met je hebt meegedragen kun je niet 123 laten verdwijnen of uit je systeem verwijderen. Dit hoeft ook niet. Belangrijk is dat ze niet langer je leven bepalen en dat je ze gaat ombuigen tot mildere helpende gedachten.  Met als uiteindelijk doel dat jij zonder schuldgevoel nee zegt als je dat wilt.

Hierna komt het aanleren van vaardigheden en oefenen. Deze werken het best als je je overtuigingen inzichtelijk hebt gemaakt en nieuwe gedachten hebt gevormd. In mijn volgende blog ga ik je hier meer over vertellen en leren.